[ Pobierz całość w formacie PDF ]
6 B. Levick Tiberius the Politician, s. 17.
7 Zob. Tacyt, Roczniki, przeł. S. Hammer, Ossolineum, Wrocław 1957, 4.58.1. Swetoniusz Tyberiusz 56, w: %7ływoty Cezarów, op.
cit.
8 John Rylands Library, Manchester. Fragment obejmuje relację świętego Jana z Nowego Testamentu (18, 31-33), a następnie
inną część tej ewangelii (Jan 18, 37).
9 Znane nam informacje na temat życia Piłata pochodzą od J. Flawiusza
(Dawne dzieje Izraela, op. cit., fragm. 18.2.2.; 18.3.1-3; 18.4.1-2; Wojna żydowska, przeł. J. Radożycki, Oficyna Wydawnicza
Rytm, Warszawa 1992, fragm. 2.9.2 4, Filona z Aleksandrii Legatio ad Gaium, 38), Tacyta (Roczniki, 15.44, s. 357), z inskrypcji
dotyczącej prefekta", pochodzącej z Cezarei, a także z Nowego Testamentu (ewangelie, passim; Dzieje Apostolskie
3, 13; 4, 27; 13, 28; Pierwszy list do Tymoteusza, 6, 13). Wiadomości na jego temat, pochodzące z pózniejszej tradycji kościelnej,
a także z literatury apokryficznej są niewiarygodne.
10 Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela, op. cit., cz. II, s. 691.
11 Ibidem.
12 Zob. The Population Size of Jeruzalem and the Numerical Growth of the Jeru-salem W. Reinhardta, w: The Book of Acts in its
Fine Century Setting: Volume
4, [red.] R. Buckham, Eerdsmans and Carlisle, The Paternoster Press, Grand Rapids, Michigan 1995.
13 Ewangelia według świętego Aukasza 13,1-2.
14 Księga Wyjścia 20,4-5.
15 Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela, op. cit., fragm. 18.3.2; Wojna żydowska, op. cit., fragm. 2.9.4.
16 Nie posiadamy wystarczająco dużo informacji, by powiązać incydent dotyczący akweduktu z masakrą Galilejczyków, nie
sposób zatem określić, w którym roku miał on miejsce.
17 Filon z Aleksandrii Legatio ad Gaium, 38.
18 Skoro petycja dotarła do Tyberiusza bezpośrednio, a nie poprzez Sejana, który przeglądał skierowaną do cesarza
korespondencję, jasne jest, iż wydarzenie to miało miejsce już po egzekucji zastępcy imperatora w pazdzierniku 31 roku. Gdyby
Sejan jeszcze wówczas żył, historia ta mogłaby potoczyć się zupełnie inaczej.
19 B. Levick Tiberius the Politician, s. 137. Autorka wiąże to pragnienie przypodobania się cesarzowi z fragmen-
tom Ewangelii według świętego Jana (19, 12), w którym mówi się, iż władze miasta oskarżały Piłata o to, iż nie jest przyjacielem
cesarza (por. s. 96 97).
20 Wykorzystane w tym akapicie zródło to: H. Hoehner Herod Antipas: A Con-temporary of Jesus Christ, Zondervan, Grand
Rapids, Michigan 1980.
21 Ewangelia według świętego Aukasza 13,31-33.
22 Apokalipsa, 5,5.
23 Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela, op. cit., fragm. 18.5.2.
24 Ibidem, s. 792.
25 Ewangelia według świętego Mateusza 14,3-12.
26 A. Edersheim The Tempie: Its Ministry and Services as They Werę at the Time of Jesus Christ, s. 23 i nast.
27 Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela, op. cit, fragm. 18.4.3.
28 Ibidem, fragm. 18.2.2.
29 CA. Evans Caiaphas Ossuary, w: Dic-tionary ofNew Testament Background, Inter-Varsity Press, Downers Grove, Illinois i
Leicester, Wielka Brytania, 2000, s. 179-180.
30 A. Edersheim Life and Times of Jesus the Messiah, Longmans, Green and Co., Londyn 1883, ks. I, s. 263 i nast.
31 Pliniusz Starszy Historia naturalna, ks. V, s. 6, 9 i nast.
32 Józef Flawiusz Wojna żydowska, op. cit., fragm. 4.10.5.
33 Strabon Geographika (Geografia Stra-bona), 17.1.8.
34 Głośna rzez niewinnych istot kwestionowana jest przez wielu badaczy jako zdarzenie niewymienione nigdzie poza Ewangelią
według świętego Mateusza. Możliwe jest wszakże, że liczba dzieci w tak małej miejscowości, jak Betlejem oraz w położonym
wokół niego dystrykcie była na tyle niewielka, że fakt ten nie został odnotowany przez historyków. Rzez ta mieści się w innych
działaniach Heroda.
35 Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela, op. cit, fragm. 14.10.1.
36 J.M. Roberts History of Europę, Pen-guin, Londyn 1996, s. 62.
37 Miało to miejsce nie wcześniej niż w II wieku, gdy doszło do poważnych rozruchów (między innymi powstania wśród
żydowskiej ludności Aleksandrii w latach 115-117, będącego skutkiem wzajemnych animozji między %7łydami a Grekami).
38 Na temat Egiptu i Aleksandrii zob.: J. Jankowski Egypt: A Short History, One Word Publications, Oksford 2000.
39 Zob. K. Shillington History of Africa, Macmillan, Londyn i Basingstoke 1989.
40 Dzieje Apostolskie 8, 26-28.
41 Filonowi znany był ten kanon Pisma, który został zawarty w jego tłumaczeniu z hebrajskiego na grekę - Septu-agincie. Filon
komentował głównie Księgi Mojżeszowe (Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb oraz Powtórzonego Prawa), używając metody
alegorycznej, która wywarła duży wpływ na pózniejszy rozwój chrześcijańskiej teologii.
42 Filon z Aleksandrii De Aeternitate Mun-di, VII.
43 Filon z Aleksandrii De providentia, 2.64.
44 Filon z Aleksandrii De Specialibus Le-gibus, III, 1-3.
45 Filon przyjął greckie tłumaczenie Mądrości (logos) w Septuagincie i użył go w pięknym fragmencie przysłów, gdzie Mądrość,
stwórcze słowo" Boga, jawi się jako projekt Stworzenia. Ta żydowska idea dobrze harmonizuje z kierunkiem zwanym przez
filozofów średnim platonizmem", stanowiąc próbę rozwiązania problemu dualizmu: jeden i wiele, to, co uniwersalne, i to, co
szczególne, za pomocą koncepcji mediacji między skrajnościami. Rozwiązanie tego zagadnienia przez Filona polega na sugestywnej
i ważnej dla kultury syntezie tradycji Pisma z greckim platonizmem. Natomiast rozwiązaniem chrześcijańskim jest pojęcie
Trójcy oraz Bożego Wcielenia,
odwołujące się raczej do Pisma niż greckiej tradycji.
46 Filon z Aleksandrii Kto jest dziedzicem boskich dóbr, przeł. Anna Pawlaczyk, Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań 2002, s.
54.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]