[ Pobierz całość w formacie PDF ]
słonie. Pózniej Nija pozostawała w sferze wpływów egipskich. W czasach wielkiej wojny syryjskiej
miejscowy król o huryckim imieniu Takuwa przyjął zwierzchnictwo hetyckie, ale w kraju wybuchło
powstanie pod przywództwem jego brata Akitteszuba (imię huryckie). Wespół z Addunirarim,
władcą Nuhaszsze, dążył on do utworzenia koalicji antyhetyckiej. Wszakże niebawem Hetyci zajęli
kraj i po oblężeniu zdobyli miasto Arahti, w którym broniły się wojska Akitteszuba. Wraz z nim
deportowano do Anatolii miejscowego księcia Akiję i ujętych wraz z nimi wojowników marijanni.
Gdzieś na zachód od Nija, może już na wybrzeżu, znajdowało się miasto Tunip. Dochowały się dwa
imiona huryckie z ;nim związane. W XV wieku Nikmepa, król Alalah, zawarł traktat z tutejszym
księciem Irteszubem. W jednym z listów amarneńskich czytamy, iż mieszkańcy Tunip proszą
faraona, aby odesłał im syna niejakiego Akiteszuba. Niebawem owi mieszkańcy, zapewne rada
starszych, wystąpią jako partner w traktacie narzuconym miastu przez któregoś z królów hetyckich,
zapewne Suppiluliu-mę I. Pózniej Tunip utracił swe znaczenie polityczne, przypuszczalnie został
włączony do jednego z sąsiednich państw (do Amur-ru?).
Od wschodu sąsiadowało z Nija państwo Nuhaszsze. Zapewne do znaczniejszych jego miast
należała wspomniana już kilkakroć Ebla, jednakże nie ma dotąd doniesień na temat warstw
archeologicznych i znalezisk z okresu mitannijskiego i pózniejszych. W XIV wieku królowie
Nuhaszsze z wyjątkiem Addunirarie-go noszą imiona huryckie. W zródłach hetyckich
przedstawia się dzieje podboju kraju w dwóch wersjach. Według jednej z nich w wyniku wielkiej
wojny syryjskiej miejscowy król, Szar-rupszi, przyjął zwierzchnictwo hetyckie. Kiedy Tuszratta
próbował odzyskać swe posiadłości na zachód od Eufratu, Szarrupszi wysłał do Suppiluliumy I
posła z prośbą o pomoc; Hetyci przybyli i wygnali Mitannijeżyków. W innej wersji Hetyci zajęli
Nuhaszsze, rodzina Szarrupsziego została wysłana do Anatolii, on sam zaś zbiegł. Suppiluliuma
osadził wówczas na tronie księcia Takipszarriego, jego siedzibą było miasto Ukulzat. Chronologia
panowania Addunirariego i Szarrupsziego nie jest jasna, przedstawia się także różne objaśnienia
danych historycznych.
Pózniej panował w Nuhaszsze król Tette, związany z Suppilu-94 liumą I traktatem wasalnym.
Osobliwością tego dokumentu jest
wzmianka, iż coroczną daninę należy obliczać według odważników kupców hetyckich". Tette miał
też obowiązek podobnie jak niektórzy inni książęta syryjscy raz do roku pojawiać się-na
dworze wielkiego króla". W XIII wieku częścią tych ziem zarządzał Urhiteszub, król hetycki
wygnany z Azji Mniejszej przez swego wuja, Hattusilisa III. Podejrzany o chęć ucieczki do-
Babilonu, został wkrótce przeniesiony na Cypr.
Kraj słynął ze swych wróżbitów. W jednej z bibliotek Hattusa zachowały się poradniki
przepowiadania na podstawie znaków boskich, napisane przez tutejszych skrybów o huryckich
imionach..
Przenieśmy się teraz bardziej na południe, do miasta Kat(a)na, Jego pozostałości odkryli
archeologowie francuscy w latach 1924 i 1927 1929 w Tali Miszrife, 18 kilometrów na północny
wschód od Homs. W jednej ze świątyń znaleziono teksty gospodarcze z XV wieku. W ich języku
(oczywiście jest to akadyjski) widoczne są wpływy huryckie. Według świadectw z Mari, w okresie
staro-babilońskim królowie Katny nosili imiona semickie, dopiero w listach z El-Amarna pojawia
się miejscowy książę o huryckim imieniu Akizzi. Miasto zostało zniszczone prawdopodobnie
podczas wielkiej wojny syryjskiej, Suppiluliuma polecił wówczas odesłać do Hattusa posągi
miejscowych bogów. Z pózniejszych czasów na temat tutejszych Hurytów nie ma danych.
Południową rubież imperium hetyckiego w Syrii stanowiły Amurru i Kadesz; ten drugi kraj zwano
też Kinza. Amurru założył Abdiaszirta, wódz pochodzący z koczowniczego plemienia semickiego.
Z początku obejmowało ono niewielki obszar na północy dzisiejszego Libanu. Listy z El-Amarna
ukazują, jak stopniowo rozrastało się kosztem słabszych sąsiadów, którzy bezskutecznie posyłali
wciąż nowe skargi do faraona. Wielka wojna syryjska oszczędziła Amurru, dopiero podjęta przez
Tuszrattę próba rekonkwisty dotknęła także ten kraj. Abdiaszirta przetrwał trudny okres, ale pózniej
nastąpiła reakcja egipska na skargi sąsiednich miast: przybyły wojska faraona i król został zabity.
Jego syn Aziru postępował podobnie jak ojciec; naciskany przez Egipt i Hetytów przez pewien czas
lawirował, wreszcie został wasalem Suppiluliumy I. Amurru było wówczas jedną z największych
jednostek politycznych w Syrii i obejmowało sporą część wybrzeża śródziemnomorskiego, od
Byblos po granice Ugarit, czyli znaczną część Kanaanu. Dotąd nie udało się ustalić, jakie miasto
było jego stolicą.
Następni książęta zależni od Hetytów nosili imiona huryckie. 95
Pierwszy z nich, Ariteszub (odczyt imienia niepewny) panował krótko. Po jego śmierci wstąpił na
tron Tuppiteszub, a następnie Benteszina. Za panowania tego ostatniego doszło do konfrontacji
między Egiptem a Hetytami; jej kulminacją była wielka bitwa pod Kadesz w 5 roku panowania
Ramzesa II (1275), zakończona zwycięstwem Hetytów. Uprzednio wojska faraona zajęły Amurru i
wtedy Benteszina przyjął zwierzchnictwo egipskie. Pózniej król hetycki Muwatallis odzyskał ten
kraj; oskarżony o zdradę Benteszina został odesłany do Anatolii, a na tronie zasiadł niejaki Szapili.
Utrzymał się on przy władzy do śmierci Muwatal-lisa i przez krótkie panowanie Urhiteszuba
(Mursilisa III). Tymczasem Benteszina wkradł się w łaski jego wuja, Hattusilisa III. Kiedy ten
pozbawił Urhiteszuba tronu i sam się obwołał królem, uczynił Benteszinę ponownie władcą
Amurru. Jego małżonką została księżniczka hetycka Gassulijawija. Ich syn i następca tronu nosił
anatolijskie imię Szauszkamuwa; panował on w Amurru za czasów hetyckiego króla Tuthalijasa IV.
Warto jeszcze dodać, że w XIII-wiecznych świadectwach hetyckich Amurru jest określane jako
kraj Hurri". Również w zródłach egipskich nazywa się Kanaan krajem Huru". W obu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]